Người thiết kế manchette Thanh Niên

发布时间：2025-11-23 08:07:57 来源：顾后瞻前网 作者：知识

Trò chuyện,ườithiếtkếmanchetteThanhNiêtelegram官网 mới vỡ ra rất nhiều điều đặc biệt từ manchette của tờ báo mà mình bao năm gắn bó. Ông là họa sĩ Hoàng Ngọc Biên.

Rồi từ đó, qua mấy lần trà dư tửu hậu, để tâm đọc thơ ông, xem tranh ông vẽ, những trang văn ông dịch hay tự viết, tôi chợt nghiệm thấy một điều: Hoàng Ngọc Biên rất đa tài, và không chỉ có vậy, tinh thần cách tân, đổi mới, sáng tạo của ông trong tất cả các lĩnh vực ấy đã tạo ra một phong cách rất riêng, khó lẫn trong những thể loại nghệ thuật mà ông từng dự phần.

ẢNH: HỌA SĨ ĐOÀN MẪN CUNG CẤP

Đọc bài thơ Trả lại lý lịch của Hoàng Ngọc Biên, một bài thơ suy nghiệm chuyện đời mình, như một sự "tổng kết", trước khi ông bước vào một trận chiến sinh tử: vào phòng mổ tháng 9.2012 để thực hiện một ca phẫu thuật gay cấn ở San Jose (Mỹ), tôi như nghe thấy tiếng vọng đời người được viết bằng lối thơ tự do độc đáo. Ông trả lại hết, bên hè phố, góc công viên hay trên chuyến xe điện mỗi ngày hai buổi đi về.

Ví như "sẽ xuất trình hết thôi/ mấy cái thẻ sinh viên bốn góc nát bụi đời/ lấp ló năm ba kiểu cổ áo blouson xứ lạnh/ cái nhìn nào - tuyệt vọng hết chỗ nói/ cũng cố sao chép cho giống cái nhìn tha thiết/ của james dean!"… và"gom giữ hết/ để rồi vui vẻ thu xếp trả lại hết/ không giữ gì cho mình/ chuyến đi dài vô tận…". Kể cả tranh vẽ của ông, dù là người ngoại đạo rất khó bình phẩm, tôi vẫn nhận ra ý thức sáng tạo thật lạ trong con người ấy, hình dung khi ông vén tay áo cầm lên chiếc cọ, hay bật máy vẽ trên computer.

Từ đó, tôi nhận ra ít nhiều điều mà ông gửi gắm, kỳ vọng, dung chứa tinh thần đổi mới ấy trong manchette Báo Thanh Niên, ngay từ năm 1986.

Vào dịp ông về nước năm 2009, hiếm hoi thời gian cùng ông ngồi lại một nơi nào đó ở TP.HCM, tôi đã kịp tìm thấy một sự tương hợp ngắn ngủi, nhưng khiến mình cứ mãi bận tâm. Bởi với hình sắc điềm đạm, lối nói ngắn mà sâu, đôi khi hóm hỉnh, ông kiệm lời bộc bạch mấy điều về manchette báo và nghề báo. 

Lúc ấy, ông nói: "Ở Mỹ, qua nguồn thông tin từ bạn bè, tôi biết Thanh Niênngày càng lớn mạnh nên rất vui. Việc phát triển của Thanh Niênlà sự tự thân vận động bền bỉ và dũng cảm của cán bộ, phóng viên tờ báo. Bản thân manchette của tờ báo nếu không có sự kiên định và vững vàng đó thì cũng không phát triển được. Thực ra, tôi không chỉ thiết kế manchette cho riêng Thanh Niênmà trước ngày qua Mỹ định cư, tôi đã thiết kế cho hơn 30 đầu báo. Nay chỉ còn một số tồn tại và phát triển, trong đó Thanh Niênlà một trong những tờ báo đứng hàng đầu về số lượng phát hành và số lượng ấn phẩm. Còn một số tờ khác thì rơi rụng, cho đến nay không còn thấy bóng dáng trên thị trường báo chí nữa".

Lời chia sẻ ấy, cách đây 16 năm, tôi vẫn cho phép mình tự hiểu là sự tin tưởng với Thanh Niên, từ một bậc thầy khả kính về lĩnh vực trình bày (design), dù cách đây 6 năm, ông đã ra đi.

ẢNH: HỌA SĨ ĐOÀN MẪN CUNG CẤP

MỘT CUỘC ĐỜI TRUYỀN CẢM HỨNG

Bài thơ Nhà của nhà thơdo Hoàng Ngọc Biên viết năm 2007, có hai câu: "(những sắp xếp có sẵn chỉ là nhất thời/ bao lâu còn ta thì vẫn còn thay đổi)", là hai câu duy nhất ông mở ngoặc đơn trong một bài dài 39 câu, chứa trong 8 khổ. Ông tỏ bày không ít điều về cái sự bừa bộn, không có ý thức sắp đặt, cho thấy một tâm hồn rộng mở. 

Đọc bài thơ này, đôi khi tôi nghĩ sự tự tin ấy của một người từng trải qua bao dâu bể đã gửi gắm vào đời sống một thông điệp mà ông chắt lọc từ bề dày ngẫm nghĩ của một họa sĩ: Cuộc đời bộn bề là thế, song bức tranh ấy nếu không quét lên vài nét vẽ sáng tạo thì sẽ cũ mòn. Sự thay đổi, nếu không khởi đi từ sự tự tin, sáng tạo thì sẽ ra sao?

Ấy là cảm hứng sẽ có và sẽ nhận được từ Hoàng Ngọc Biên khi đọc và ngắm các trước tác của ông. Từ tốn, đằm thắm và hết sức bình tĩnh trước ba động cuộc đời, để tiếp tục phấn đấu không ngơi nghỉ, có lẽ là một dòng chảy tự thân mà ông, dù không hề nói ra trực tiếp, vẫn có thể ngẫm để nhận diện được. 

Chính vì vậy, khi nói về "lịch sử" đời mình, ông chỉ tóm tắt: "Tôi xa Quảng Trị từ năm 1952, đến mùa hè 2005 mới có dịp về thăm. Hình dung về quê hương Bích Khê (H.Triệu Phong (cũ), Quảng Trị, địa danh ông nói vào 16 năm trước - NV) ngày xưa là đồng khô cỏ cháy, chiến tranh ngùn ngụt, nay trở về không còn thấy cảnh đó nữa: đồng ruộng xanh mượt mà, đường sá cầu cống đâu đó đàng hoàng, hai bên đường những ao sen tím hồng bạt ngàn... Nhà tôi ngày xưa ở ngay bờ sông, ngó qua làng ngoại Nhan Biều. Tôi thường tắm trên dòng Thạch Hãn, sông rất trong, nước xanh thẳm, êm đềm. Khi tôi về, thấy cù lao nổi trên mặt sông nhiều hơn ngày xưa, tôi nghĩ có lẽ do người ta chặn dòng làm thủy lợi...".

ẢNH: HỌA SĨ ĐOÀN MẪN CUNG CẤP

Với riêng Báo Thanh Niên, trong cuộc phỏng vấn họa sĩ Hoàng Ngọc Biên ngày 16.3.2009 mà tôi còn lưu lại, ông kiệm lời và do tôi cố chèo kéo nên ông đã nói đôi điều, mà dịp kỷ niệm 40 năm sắp tới của tờ báo, tôi không thể không nhắc lại như một sự tri ân của tôi cùng đồng nghiệp, với ông: "Những năm sau giải phóng, từ một giáo sư dạy tiếng Pháp của Trường Đại học Bách khoa Sài Gòn, tôi tham gia làm tờ báo Tuyến Đầu- tờ báo của Lực lượng Thanh niên xung phong thời bấy giờ. Lúc Thanh Niênra bản tin của Hội Liên hiệp Thanh niên VN, các anh ở Ban biên tập đã mời tôi thiết kế manchette. Được một thời gian ngắn, Thông tin Thanh Niênphát triển thành Báo Thanh Niên. Lúc đó tôi nghĩ nếu đã thành một tờ báo thì phải có một manchette xứng với tầm của nó. Vậy là tôi đã suy nghĩ phải thiết kế nên một manchette đảm bảo hai yếu tố: vừa đẹp, vừa phải chững chạc. Không ngờ, manchette do tôi thiết kế đã tồn tại vững bền theo thời gian, theo đà phát triển lớn mạnh của tờ báo từ đó đến nay".

Hai yếu tố: đẹp và chững chạc, mà họa sĩ Hoàng Ngọc Biên đề cập, đã đi cùng những thăng trầm của một tờ báo qua 40 năm, khởi đầu từ Đổi mới 1986 và nay sẽ cùng bạn đọc bắt đầu một chặng đường mới, vào kỷ nguyên tương lai của dân tộc.

Họa sĩ Hoàng Ngọc Biên (1938 - 2019) là họa sĩ trình bày nổi tiếng. Ông đã từng thiết kế manchette cho khoảng 30 tờ báo ở VN, tuy nhiên theo ông, "nay chỉ còn một số tồn tại và phát triển, trong đó Thanh Niên là một trong những tờ báo đứng hàng đầu về số lượng phát hành. Còn một số tờ khác thì rơi rụng, cho đến nay không còn thấy bóng dáng trên thị trường báo chí nữa" (trích bài phỏng vấn Hoàng Ngọc Biên năm 2009).

Ở Mỹ, sau hơn 11 năm làm Art Director rồi Production Coordinator cho tuần báo The Salt Lake City Weekly(1993 - 2004), ông nghỉ hưu từ năm 65 tuổi. Ông cũng là dịch giả nổi tiếng với rất nhiều đầu sách văn học (trong đó có tuyển tập Mười nhà văn Pháp hiện đại- NXB Trình Bầy, năm 1969), là nhà văn viết truyện ngắn, tiểu thuyết; nhà thơ; và cũng là người sáng tác nhạc đầy đam mê. Hai bản nhạc do ông sáng tác được nhiều người yêu thích là Nắng hoàng hoa(phổ thơ Hoàng Phủ Ngọc Tường) và Hồ Thu.

相关文章